Mitolojiye Giriş 101: Şahmaran

Efsanelere inanır mısınız? Benim bir yanım yok ya olmaz böyle şeyler derken, diğer yanım neden olmasın ilginç mitolojik karakterler var bilmek lazım diyor 🙂 Hazır gündemdeyken ve çoğu kişide yorum yapmaya başlamışken size Şahmaran kimdir, nerede yaşar, neden bu kadar önemlidir gibi detayları vermek isterim. Ben Şahmaran ile küçük yaşta tanıştım. Sevgili anneannem yetenekli bir el işi sanatçısıydı. Şahmaran motifini el emeğiyle yaparak camla çerçeveletmişti. Ve ben her Şahmaran’ı gördüğümde zihnimde hikayesi ve görselini bir araya getirerek korkardım. Tabi bu bahsettiğim, Elif’in 5-6 yaşları oluyor.

Şahmaran, Anadolu topraklarına özgü bir mitolojik kadın simgesidir. Yılanların başı, şahı anlamına gelen Şahmaran kelimesi Farsçadır. Meran, maran “yılan”, şah ise bildiğimiz “şah” anlamı taşır. Şahmeran da Şahmaran da doğru bir kullanımdır. Şahmaran efsanesi, Mersin’in Tarsus ilçesinde gerçekleşmiştir. Yılanların şahı Şahmaran; ona hizmet eden yılanlarla birlikte bir yer altı mağarasında yaşamaktadır. Bu mağara yerin yedi kat aşağısında bulunur ve yer altı dünyası ile ilgili bize bilgiler verir. Yer altı mağarasının duvarlarında Şahmaran ve yılanlara ait heykeller, minyatürler ve çizimler bulunurmuş. Bu arada Şahmaran sadece Mersin Tarsus’da değil, Adana, Gaziantep ve Mardin  gibi şehirlerde de oldukça meşhurdur. Hatta Gaziantep ilinde Şahmaran Köyü bulunmaktadır. 

Şahmaran, bilgi ve şefkatli bir yılanmış. Tüm yılanların barış içinde yaşamasını sağlayan genç ve güzel bir kadınmış. Mitolojide güçlü kadın figürleri benim her zaman ilgimi çekmiştir. Netflix’de yayımlanan “Şahmaran” dizisinde aslında 2 tane mitolojik karakter var. Biri evet hepimizin bildiği dizininde isminden anlaşılacağı üzere Şahmaran, diğeri ise Lilith. Dizide hiçbir şekilde yüzünü göremediğimiz ve muhtemelen 2. sezon kendisinden çok bahsettirecek olan Lilith ilk günahkar olarak bilinir.

Neyse hikayemize dönecek olursak, bir gün Cemşab isimli fakir bi ailenin çocuğu (bazı rivayetlere göre çoban) arkadaşlarıyla bir mağara keşfeder. Bu mağarada bol miktarda bal bulunur ve bal çıkarmak için arkadaşları Cemşab’ı aşağıya indirip, paylarına daha fazla bal düşmesi için Cemşab’ı orada bırakırlar. Cemşab mağarada bir delik görür ve o ışığa doğru ilerler. Cemşab havuz etrafında yılanları ve süt beyazı renginde Şahmaran’ı görünce büyülenir. Şahmaran ‘ın güvenini kazanan Cemşab uzun yıllar büyülü bahçede yaşar. Yıllar geçer ve Cemşab ailesini çok özlediğini gitmek istediğini Şahmaran’a söyler. Şahmaran ona izin verir ancak yerini kimseye söylememesini tembihler. Cemşab Şahmaran’a söz verir ve mağaradan çıkar ailesine kavuşur.

Bir gün kral hastalanır ve kralın iyileşmesinin tek çaresi Şahmaran’ın etini yemesi olduğu halk arasında dolaşır. Ülkenin dört yanına bu haber salınır ve tek tek herkes hamama sokulur, kontrol edilir. Çünkü daha önce Şahmaran’ı gören ve onunla vakit geçiren birlikte olan kişinin derisi yılan derisi olur. Cemşab kaçabildikçe kaçar fakat en sonunda yakalanır. Şahmaran’ın yerini söylemesi için Cemşab’a işkence yaparlar ve sonunda Cemşab dayanamayarak Şahmaran’ın yerini söylemek zorunda kalır.

Mağaraya gidilir ve Şahmaran’a işkence edilir. Şahmaran ölmeden önce, Cemşab’a döner ve “benim başımı kaynatıp krala içir, kral kurtulsun, gövdemi de vezire içir, ölsün, kuyruğumu da kaynatıp sen iç, böylece lokman hekim ol” der. Günümüzde kullanılan asaya sarılı iki yılan, Şahmaran’ın tıp alanında bilgeliği ve lokman hekimliğinden geldiği söylenir. Bu arada yılanların, Şahmaran’ın öldüğünden haberi olmadığı ve rivayete göre ölüm haberi aldıkları gün, Tarsus yılanların istilasına uğrayacağına inanılmaktadır.

Yazımın burasına kadar Şahmaran efsanesinin tarihçesini sizlere anlattım. Gelelim Netflix’de yayımlanan “Şahmaran”a.  Hikayeden çok kopmamakla birlikte, biraz Adams Ailesi’nden biraz Alacakaranlık roman serisinden esinlenerek yapılmış bir dizi diyebilirim. Senaryo bağlamları kopuk bunu söylemek zorundayım ama görüntü yönetmeni o kadar güzel bir iş çıkarmış ki bazı bölümler amaan boşver olayların geçişlerini dedim. Oyunculuklarda bence gayet iyiydi, özellikle Mustafa Uğurlu inanılmazdı! Diziyi uzun uzun kritize etmeyeceğim çünkü Şahmaran efsanesinin gerçekliğiyle diziyi izlediğinizde dediklerimi gözlemeyebileceğinizi düşünüyorum. 2.sezonun çekimleride gerçekleşti ve muhtemelen yakın zamanda 2.sezonuda izleyebileceğiz. Esas 2.sezonun daha heyecanlı ve ilgi çekici olacağını düşünüyorum çünkü Lilith karakteri uyanacak, bu da size küçük bir spoiler olsun 🙂 Şimdiden iyi seyirler…